“When your heart stops beating, you’ll keep tweeting”
De uitspraak had van een spiritueel healer kunnen komen die toelichting geeft bij de onsterfelijkheid van de ziel of bijvoorbeeld van Pim Van Lommel over het eindeloos bewustzijn. Niks is echter minder waar. Deze uitspraak komt van Londens’ Digitaal bureau Lean Mean Fighting Machine die samen met de Queen Mary-universiteit werkt aan LivesOn, een applicatie die je online karakter analyseert en op basis daarvan je binaire bestaan imiteert na je overlijden. Het idee is eenvoudig. Na je overlijden gaat de app op basis van het gedrag dat je vertoonde toen je nog leefde een digitale kloon maken van je online profiel. Een door jou aangestelde executeur die jouw digitale nalatenschap beheert kan de applicatie activeren waarna bots de algoritmes gaan berekenen en reproduceren zodat een machine na jouw dood je plek kan innemen op sociale mediaplatformen en in jouw plaats mee kan tweeten met de levenden. Of, -wie zal het zeggen-, misschien met de digitale klonen van andere inmiddels overledenen.
Sociale hiernamaals
Klinkt als science fiction? Dat is het alvast niet volgens mede-ontwikkelaar Dave Bedwood die wel toegeeft dat het concept nog in de beginfase verkeert. De app leert alles over jouw meningen, voorkeuren, smaken, gedrag en syntaxis en maakt gebruik van artificiële intelligentie om zijn eigen tweets te genereren voor een soort van ‘gepersonaliseerde’ LivesOn feed wanneer jij er niet meer bent. Jouw ‘sociale hiernamaals’, zoals het inmiddels genoemd wordt. Zolang je nog leeft, kan je inloggen om feedback te geven en het begrip van de app bij te schaven van wat voor soort dingen je postuum nog wil gaan tweeten. Of juister gezegd: wat de machine na jouw dood in jouw plaats mag gaan tweeten. Die ‘leerperiode’ terwijl je nog leeft en jouw feedback heeft je digitale avatar voorlopig nog wel nodig om ook na je dood te kunnen blijven functioneren. Dave Bedwood droomt er van na verloop van tijd zelfs de manier waarop je praat te gaan kunnen imiteren.
Voor- en tegen
Voorstanders van het gadget zien het als een leuke manier waarop een ‘digitale zelf’ van de dierbare kan blijven voortbestaan zodat de nabestaanden niet hoeven te rouwen om wie er niet meer is. Sceptici hebben eerder morele en ethische bezwaren en wijzen erop dat je via de app uiteraard niet communiceert met de overledene zélf maar wel met een robot die de identiteit van je dierbare pretendeert te hebben. Het is een schijnwerkelijkheid die niet verbonden is met het authentieke bewustzijn dat bij je overleden dierbare hoort. Mensen met een spirituele instelling die er niet zomaar van uitgaan dat het bewustzijn stopt wanneer het fysieke lichaam overleden is, ervaren de virtuele kloon eerder als een onethische belediging voor de ziel. Een kaakslag voor de échte band die je had met je dierbare. Want bij het overlijden stopt wel het leven, maar de band die je had duurt voort. Ook zonder app en zelfs ondanks de app. Dat ondertussen deze communicatie doorkruist zou worden met getweet van een kunstmatige chatbot klinkt als een immorele aanfluiting van de integriteit van de overledene. Of het daarnaast bevorderlijk zou zijn voor het rouwproces van de nabestaanden blijft zeer de vraag. Het is immers niet zo moeilijk je voor te stellen dat ook voor wie niet spiritueel of gelovig is het zeer verwarrend of storend kan zijn om geconfronteerd te worden met berichten en meningen van iemand die er fysiek niet meer is. En als dat dan écht zo zou zijn, misschien nog tot daar. Maar het is niet authentiek: je moet het doen met wat een machine ervan gemaakt heeft. En in het beste geval ontspoort zo’n machine dan niet. Dat is bij eerdere experimenten met kunstmatige intelligentie wel ooit anders uitgepakt. Uiteindelijk is dat ook wat de firma en de universiteit beogen: ‘het experiment dat kunstmatige intelligentie vooruit duwt in deze tijd van persona’s van sociale media’. Bedwood vindt het niet verschillend van elk ander hiernamaals zoals dat beloofd wordt door verschillende religies. “Het is gewoon een teken van onze tijd, laten we dat verkennen,” zo meent hij.
Misleidend
Of het allemaal zo’n vaart zal lopen met LiveOn is trouwens nog zeer de vraag, want voor zover ik kon terugvinden was de applicatie nog niet aanvaard door de grote social media platforms. Op Twitter zou je wel al kunnen intekenen voor de app. Ik zit zelf niet op Twitter maar vond via googel wel de Twitter account van LivesOn (feb 2013) met de baseline: “When your heart stops beating, you’ll keep tweeting. Welcome to your social after life.” Echter, als je op de link klikt die daar als website voor LiveOn staat toegevoegd dan kom je op een gelijknamige lifestyle website terecht die voor zover ik kon zien helemaal niets met de app te maken heeft. Wellicht werd gewoon de domeinnaam geclaimd. Ook via andere internetartikels die zogenaamd de URL van de app vermeldden kwam ik steeds op diezelfde Lifestyle site terecht. Op LinkedIn kan je LivesOn dan weer terugvinden met hoofkantoor in Denver, Colorado en met de baseline: “LivesOn is designed to foster the transmission of deep, meaningful moments and human connections. It’s designed to capture the humor, compassion, and humanity of the experiences that we share with those closest to us—even if they’re no longer here.” De pagina vermeldt een link naar een url maar met een afwijkende extinctie (eindigend op .live ipv .org) en die website schijnt niet meer te bestaan. De baseline vind ik overigens erg misleidend want op het eerste zicht lijkt het te gaan om een herinneringssite. Online herinneringssites zijn fantastisch plekken om onze overleden dierbaren te eren en te gedenken en zijn een prima tool gebleken bij het rouwproces. Dat is echter heel wat anders dan een ontzielde simulatie-internet-robot die jouw plaats gaat innemen wanneer je er niet meer bent. Tevens het logo van LivesOn op Twitter verschilt van dat op LinkedIn. In de App store van mijn Iphone kon ik de LivesOn app alvast niet terugvinden.
Digitale nalatenschap
Behalve de ethische en morele overwegingen die je kan plaatsen bij het toevertrouwen van jouw digitale sociale ‘afterlife’ aan artificiële intelligentie en de mechanistische logica van moderne technologie is het sowieso toch slim om eens stil te staan bij je digitale nalatenschap. Je kan best op voorhand regelen wat er met al je online accounts dient te gebeuren eens je overleden bent. Iets dat de nabestaanden heel wat hinder kan besparen, want online accounts zijn niet zomaar overdraagbaar zoals andere erfenissen. Een erfgenaam mag/kan een account van de overledene niet zomaar verwijderen of overnemen. Als je dat vooraf regelt, kan dat de nabestaanden bij jouw overlijden heel wat tijd en geld besparen voor het stopzetten van lopende contracten, accounts, abonnementen en het deblokkeren van bankrekeningen, verzekeringen enz. Closure.nl of i-finish zijn goeie voorbeelden van bruikbare tools die je daarbij kan te hulp roepen. De app LivesOn, tenslotte, is verder niet te verwarren met een andere ‘afterlive’ app waarvan je misschien al gehoord had, genaamd: ‘DeadSocial’. DeadSocial werd gemaakt om een online nalatenschap te creëren voor wanneer je er zelf niet meer zal zijn. Niet middels een artificiële bot die de echte jij gaat plagiëren zoals dat bij LivesOn het geval is, maar wel door zélf op voorhand, wanneer je nog bij leven bent, al boodschappen te posten die pas op latere datum, na jouw overlijden en op de data die jij vooraf zelf bepaalt door je nabestaanden kunnen ontvangen worden. Deze digitale variant lijkt me -in tegenstelling tot LivesOn- een zeer lovenswaardige aanvulling van het fysieke nalatenschap en een mooie manier om herinnerd te worden.
Het leven van je dierbare stopt. Maar niet jouw band ermee.
Ik wil geen oordeel uitspreken voor mensen die wat aan de LivesOn app hebben. Maar persoonlijk weet ik niet of we zo blij moeten worden van deze ontwikkeling. Misschien is het een zoveelste uitvloeisel van het bio-reductionistische mechanistische wereldbeeld, een ontspoord mensbeeld dat voortkomt uit typische logica van de verlichting waarbij wij dreigen steeds verder te ontmenselijken en herleid worden tot een soort ‘geatomiseerde’ objecten zoals Hannah Arendt het noemde. Voor mij getuigt het van een wetenschapsideologie die voortdurend meent de natuur te slim af te moeten zijn en wanhopig probeert (lichamelijke) onsterfelijkheid na te streven.
Wellicht ligt het aan mij, maar ik heb wat moeite met het gemak waarmee de lijn steeds vaker overschreden wordt tussen wat onze werkelijke identiteit is, als echte mensen van vlees en bloed, en wat de alsmaar groeiende virtuele parallelle werkelijkheid aan het worden is, gaande van chatbots tot cyborgs.
Als rouwdeskundige weet ik als geen ander dat de band met de overledene wél degelijk voortduurt, ook als het leven is gestopt. En dat het helemaal niet vreemd is dat je nog gesprekken met je dierbare voert. Daar is niks raars of abnormaals aan. Een digitale kloon kan je wat mij betreft daarbij missen als kiespijn en zal je dierbare mogelijk meer oneer dan eer aandoen.
De vraag blijft of een app als LivesOn je kan helpen bij je verdriet. Of net niet. Het brengt je dierbare niet terug. Misschien des te schrijnender wanneer het dan virtueel wel zo wordt gesuggereerd.
Als onze dierbare overlijdt, dan stopt wel het leven, maar niet onze band ermee. De relatie gaat door.
