Een witte roos heeft honderd kleuren
Bestaansrecht van emoties
Niki en Gwen zijn een tweeling van bijna achttien. Een half jaar geleden besloot hun vader uit het leven te stappen. Nikki brengt regelmatige bezoeken aan het kerkhof en vraagt telkens aan Gwen of hij mee wil. Maar hij wil nooit mee. Hij wil er niet over praten. Gwen is karatefanaat en oefent in de tuin zijn Tameshiwari (breektest in de vechtsport) waarbij hij de herhaalde beweging maakt met zijn elleboog tot vlak boven de planken en terug, zonder ze te raken. Nikki vraagt haar broer andermaal of hij mee wil naar het kerkhof. Hij bijt haar toe : “Nikki, hou er over op, wil je ?” En gaat zwijgzaam verder met zijn training. Zijn tweelingzus vraagt : “Is er iets?” Hij schudt neen en gaat door met zijn oefening. “Iets met Saartje?” (Saartje is het lief van Gwen) Schudt neen. “Iets op school?” Schudt neen. “Kan ik iets voor je doen? Heb je iets nodig?” Schudt neen. Als tweelingzus van Gwen kent Nikki haar broer als geen ander en weet ze dondersgoed dat er wél wat is, maar hij blijft zwijgend zijn oefening herhalen. Het zweet parelt op zijn gelaat. Dan vraagt ze : “Denk je aan papa?” Onder een luide kreet snauwt Gwen “Ja!” en slaat de planken met één klap doormidden. Vervolgens trekt Nikki haar broer tegen zich aan en merkt ze dat het geen zweet maar tranen zijn.
Boosheid is een emotie die volstrekt normaal is bij een rouwproces en zijn bestaansrecht moet krijgen. Het is één van de vier basis emoties, de zogenaamde vier B’s ( Blij, Bedroefd, Bang en Boos ).
Robert Plutchik was de Amerikaanse Psycholoog die aan de University of South Florida en het Albert Einstein college of Medicine onderzoek deed naar emotie, zelfmoord, geweld en psychotherapie. Plutchik publiceerde het ‘Wiel der emoties’ waarin hij acht basis emoties toonde. Eigenlijk zijn het diezelfde vier van hierboven, met telkens daartussen nog een afgeleide. Er bestaan nog andere classificatiesystemen van emoties. Sommigen komen tot vijf basisemoties, anderen tot zes of zeven. Men voegt bijvoorbeeld ‘schaamte’ toe, of ‘afschuw’ (walging) of ‘verbazing’
En wat als alle emoties Liefde zouden zijn?
Maar wat als nu eens alle basisemoties zouden kunnen worden teruggebracht tot één. Volgens mij is die ene namelijk : Liefde. Zou het niet mogelijk zijn dat alle andere emoties eigenlijk nuances van liefde zijn ? Blij, Boos, Bang en Bedroefd gaan in essentie toch allemaal over liefde, niet?
Willem Glaudemans schrijft in zijn cursus in Wonderen dat er maar twee menselijke emoties bestaan: liefde en angst.
Als Gwen al zijn Boosheid samenbalt in die ene krachtige elleboogstoot waarmee hij de plank doormidden slaat, dan gaat dat toch eigenlijk over de liefde voor zijn vader. Als Niki dan merkt dat het geen zweet maar tranen zijn, dan gaat dat toch over zijn verdriet (Bedroefd). En als hij Bang is om zijn emoties te uiten of om mee naar het kerkhof te gaan, dan gaat ook die emotie toch net als de twee andere eigenlijk over de Liefde voor zijn vader? Ook als Niki Bang of bezorgd is dat het niet goed met haar broer gaat en hem uiteindelijk in de armen neemt is er toch tegelijk troost, empathie, misschien opluchting. Allemaal toch Liefde, niet ? Emotie is energie. Liefde is ook energie. Liefde is trilling.
Persoonlijk voel ik emoties een beetje als het kleurenpallet van een schilder. Ik hou niet van typologieën en classificaties, want hokjesdenken doet vaak meer kwaad dan goed. Maar soms kan het wel abstracte dingen helpen bevattelijk maken. Ik geniet het voorrecht zoon te zijn van een kunstenares. Mijn moeder is beeldhouwster maar schildert daarnaast ook aquarellen. Toen ze tachtig werd vertoefden we met de uitgebreide familie op weekend te Houffalize, Pasen 2016. Het was toen dat ze de uitspraak deed : “Een witte roos heeft honderd kleuren”. Nicht Elien maakte er een mooie tekst rond, en het werd daarna ook de titel van het fotoboek: ‘Moeke, tachtig jaar jong, een witte roos heeft honderd kleuren’
Een witte roos heeft honderd kleuren
Een witte roos zie ik als de ultieme bloem die de liefde vertegenwoordigt en net als in een witte roos honderd kleuren zitten, bestaat de liefde uit honderd emoties. Of misschien meer. Alleszins veel meer dan die vier of die acht. En net zoals kleuren eigenlijk trillingen zijn, frequenties of eigenschappen van licht, die uit te drukken zijn in Newtonmeter of Hertz, zijn emoties frequenties van Liefde. Kunstenaars maar ook bijvoorbeeld kinderen, kunnen bij niet-verbale therapievormen perfect hun emoties met kleuren weergeven en omgekeerd bestaat er ook een hele wetenschap rond welke kleuren welke emoties opwekken. Vierduizend jaar geleden experimenteerden de oude Egyptenaren al met kleurtherapie en in 1903 ontving de Deense Professor Nils Finsen de Nobelprijs voor zijn onderzoek waarin hij aantoonde dat kleuren zelfstandige krachten zijn en dat de mens heel duidelijk op kleurvibraties reageert. De Zweedse psycholoog Karl Ryberg beschreef in zijn boek ‘De geheime kracht van kleuren’ de impact van kleuren op de homeostase. Gehaaide marketingspecialisten hebben ten andere deze kennis al lang geleden opgepikt en zetten kleur op alle manieren in om de consument tot de juiste emoties te verleiden om de aankoopimpuls te bekomen. Precies zoals we vaak vele kleuren door elkaar kunnen zien en we harmonie tussen de kleuren kunnen waarnemen, kunnen we soms ook meerdere emoties tegelijk voelen en mengvormen van allerhande emoties. Schijnbaar aan elkaar tegenstrijdige emoties kunnen we soms toch tegelijk voelen, zoals er ook aan elkaar compenserende kleuren bestaan. Gwen houdt van zijn vader maar voelt ook teleurstelling, verdriet, pijn en boosheid. Soms denken we dat we niet kunnen houden van diegene op wie we boos zijn, of dat we niet mogen boos zijn op diegene waarvan we houden. Dat klopt niet. Om te kunnen rouwen is het nodig dat we alle emoties er mogen laten zijn. Om rouw toe te kunnen laten is het nodig om ook bestaansrecht aan de boosheid te verlenen. Het zijn allebei kwaliteiten of nuances van diezelfde liefde. Bij rouw is er altijd pijn. Pijn lijkt tegenovergesteld aan liefde, maar dat is het nu net niet. Het is eerder de afwezigheid van de geliefde of de hunker ernaar. De pijn die je doormidden kerft en diep in je ziel snijdt bij het gemis van je dierbare, dat is eigenlijk de leegte die je voelt, de holle ruimte waar vroeger blijdschap en geluk en vreugde, veiligheid, zekerheid, nabijheid, koestering, geborgenheid, warmte, waardering, aanwezigheid, aanraking en verbinding zat; kortom; liefde. Allemaal emoties die we heel erg missen en daarom ingevuld worden met pijn. Het is de hunker naar wat er niet meer is maar vroeger wel was. Hoe meer we van iemand hielden, hoe erger die pijn is.
In rouw voel je je soms letterlijk alsof je in een zwart gat bent gevallen. Dat komt door het gemis aan al die emoties die er wel waren toen je geliefde nog wel bij je was. En zoals zwart afwezigheid is van alle kleuren en wit de aanwezigheid van alle kleuren, zo is pijn het gemis van al die warme emoties, en is liefde de aanwezigheid van alle emoties. Zo zie ik het. Alle emoties zijn liefde. Zelfs haat. Haat is een subkwaliteit of gradatie van woede. Het is de pathologische vorm van doelgerichte boosheid en de nuance met liefde is soms veel kleiner dan wat je zou denken. Haat is niet het tegenovergestelde van liefde. Het tegenovergestelde van liefde is gewoon : ‘geen liefde’. En vaak betekent ‘geen liefde’ dan juist een hunker, een verlangen, een honger naar liefde. Dikwijls in de vorm van pijn. Meestal is een emotie niet puur maar een ingewikkelde mengvorm van vanalles. Zo kan bijvoorbeeld ‘haat’ naar je ex-partner misschien een soort mengeling zijn van bedroefdheid om -of hunker naar- gemiste liefde met angst om lief te hebben gecombineerd met een soort ‘opluchting’ (dat een niveau van blijheid is) omdat het spanningsveld er niet meer is. Bij rouw zit er onder de woede altijd pijn. En onderdrukte woede kan tot depressie lijden. Maar dus ook die pijn is in essentie liefde. Vandaar dat in die boosheid een enorm potentieel aan energie zit. Vaak zit deze opgesloten maar kan die via een liefdevolle benadering wel vrijgemaakt worden. Het zijn allemaal emoties van liefde en als je ze onderdrukt gaan ze schade aanrichten. Liefde moet juist kunnen stromen.
Als je dierbare komt te overlijden komt je wereld even tot stilstand. Je dreigt weg te vallen in de holle leegte van het zwarte gat dat er in de fysieke wereld om je heen ontstaat. Dat komt doordat je dierbare zich niet meer daar bevindt. Hij is verhuisd naar een andere plek en woont nu binnenin je hart. En binnenin het hart van iedereen die hem/haar heeft liefgehad. Je dierbare is er niet meer, maar je band ermee blijft wel voortbestaan. Soms ben je bang dat die band niet meer bestaat maar dat is niet zo. De band is er nog, maar hij is anders geworden. Die band is liefde. Je dierbare leren anders te omarmen is zuurstof, ruimte en licht voeden aan die liefde zodat alle emoties terug kunnen gaan stromen. We kunnen de band niet zien en denken daardoor soms dat die er niet (meer) is. Maar hij is er wel. Zoals wit licht het licht is waarin we geen kleur kunnen waarnemen. Maar de kleuren zijn er wel. En dat is geen zweverige wollige spirituele fantasie, dat is gewoon fysica. Wit is in feite de combinatie van alle kleuren uit de regenboog die wij kunnen zien. Of zoals moeke het al zei : ‘een witte roos heeft honderd kleuren’
Mensen denken wel eens dat mijn beroep een somber en zwart beroep is. Niks is minder waar. Rouw gaat in essentie eigenlijk altijd over liefde. Dat is wat mijn beroep misschien het meest kleurrijke beroep ter wereld maakt. Laat me die kleuren tot bij jou brengen.
Rouw gaat in essentie altijd over liefde
